Τόμσον, σερ Τζόζεφ Τζον

(Thomson, Τσίταμ Χιλ, Μάντσεστερ 1856 – Κέμπριτζ 1940). Άγγλος φυσικός. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς της τελευταίας εκατονταετίας και οι εργασίες του συνέβαλαν αποφασιστικά στην εξέλιξη της ατομικής φυσικής. Διετέλεσε καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ (1884-1918), δίδαξε και στο Βασιλικό Ίδρυμα του Λονδίνου (1905-08) και επέδρασε στη διαμόρφωση μια ομάδας μεγάλων Άγγλων φυσικών, όπως ο Ράδερφορντ και ο Άστον που υπήρξαν μαθητές του. Για τις ανακαλύψεις του τιμήθηκε, το 1906, με το βραβείο Νομπέλ φυσικής. Το μεγαλοφυές έργο του άρχισε όταν ταύτισε τις καθοδικές ακτίνες με τα ηλεκτρόνια που απελευθερώνονται· υποβάλλοντας μια δέσμη καθοδικών ακτίνων στην ταυτόχρονη επίδραση ενός ηλεκτρικού και ενός μαγνητικού πεδίου, κατόρθωσε να καθορίσει την ταχύτητα και τη σχέση μεταξύ φορτίου και μάζας (σχέση e/m) των ηλεκτρονίων. Ακολουθώντας ανάλογο δρόμο, ο Τ. συνέλαβε την πρώτη μέθοδο ανάλυσης των θετικών σωματιδίων, προκαλώντας την ταυτόχρονη επίδραση, επάνω στις ακτίνες που βγαίνουν από τον καθοδικό δίαυλο (ακτίνες διαύλου), ενός μαγνητικού και ενός ηλεκτρικού πεδίου με παράλληλες γραμμές ισχύος, ώστε να έχουν ηλεκτρικές και μαγνητικές διαθλάσεις ορθογώνιες μεταξύ τους. Έτσι παρατηρήθηκαν επάνω σε μια φωτογραφική πλάκα, που δεχόταν το είδωλο της δέσμης, παραβολικές καμπύλες, χαρακτηριστικές για τα άτομα κάθε στοιχείου, που η καθεμία από αυτές αντιστοιχούσε στις τιμές e/m. Η ανάλυση των παραβολών που κατορθώνονταν με ένα ορισμένο αέριο επέτρεπε να εξακριβωθούν όλα τα είδη των παρόντων ηλεκτρισμένων σωματιδίων. Με τη μέθοδο αυτή αποδείχτηκε ότι το στοιχείο νεόν, με ατομικό βάρος 20,183, δίνει δυο παραβολές, που πρέπει να αποδοθούν σε ατομικές μάζες 20 και 22, πρώτο βήμα προς τη διάκριση των ισοτόπων και απόδειξη ότι οι ατομικές μάζες εκφράζονται με ακέραιους αριθμούς. Τη μέθοδο τροποποίησε αργότερα τελείως ο Άστον με την κατασκευή του φασματογράφου μάζας. Στον Τ. οφείλεται επίσης ένας τύπος που επιτρέπει να υπολογίζουμε με ποιο τρόπο ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα διαδίδεται από ένα ηλεκτρικό φορτίο (σκάτερινγκ Τόμσον). Έγραψε διάφορα βιβλία: Η μοριακή θεωρία της ύλης (1907), Το ηλεκτρόνιο στη χημεία (1923)· στο έργο του Η ηλεκτρική αγωγιμότητα με το ενδιάμεσο των αερίων (1903) διέκρινε την κολοσσιαία σημασία που θα είχαν για την εξέλιξη της φυσικής οι μελέτες των κοσμικών ακτίνων.